FIDIC (فدراسیون بین‌المللی مهندسان مشاور)
یک مجموعه استاندارد قراردادهای بین‌المللی است که به‌ویژه در پروژه‌های عمرانی و ساختمانی به‌کار می‌رود. این قراردادها که به‌طور گسترده در سطح جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، چارچوبی قانونی و قراردادی فراهم می‌آورند که جزئیات تعهدات و مسئولیت‌های طرفین قرارداد (کارفرما، پیمانکار و مشاور) را مشخص می‌کند.
ویژگی‌های قراردادهای FIDIC:
۱. الگوهای قراردادی متنوع:
FIDIC انواع مختلفی از قراردادها را برای پروژه‌های مختلف ارائه می‌دهد. مهم‌ترین این قراردادها عبارتند از:
قرارداد قرمز (Red Book): برای پروژه‌های طراحی و ساخت، که در آن طراحی و اجرای پروژه توسط پیمانکار انجام می‌شود.
قرارداد زرد (Yellow Book): برای پروژه‌هایی که در آن تنها ساخت انجام می‌شود و طراحی توسط کارفرما ارائه می‌شود.
قرارداد نقره‌ای (Silver Book): برای پروژه‌های پیچیده با تأمین خطرات بیشتر برای پیمانکار.
قرارداد سبز (Green Book): برای پروژه‌های کوچک و ساده‌تر.
۲. تأکید بر حل و فصل اختلافات:
قراردادهای FIDIC به‌طور دقیق فرآیند حل و فصل اختلافات را مشخص می‌کنند. این فرآیند معمولاً شامل مراحل مختلفی از جمله ارزیابی اختلاف توسط مشاوران، کمیته‌های تخصصی، و در نهایت داوری یا میانجی‌گری است.
۳. مدیریت تأخیرات و تغییرات:
یکی از ویژگی‌های مهم قراردادهای FIDIC، نحوه مدیریت تأخیرات و تغییرات در پروژه‌ها است. این قراردادها به‌وضوح شرایطی که تحت آن‌ها تأخیرات مجاز یا تغییرات در قرارداد قابل پذیرش است را تعیین می‌کنند.
به طور کلی، FIDIC چهار اصل اصلی را در این زمینه در نظر می‌گیرد:
۱. تأخیرات غیرقابل اجتناب: عواملی که خارج از کنترل پیمانکار بوده و تأثیرات آن‌ها به‌وضوح مشخص است (مثلاً تغییرات در شرایط محیطی یا تغییرات در مقررات).
۲. تأخیرات قابل جبران: تأخیراتی که به دلیل اشتباهات پیمانکار یا مشکلات مدیریتی رخ داده‌اند.
۳. قوانین تغییرات: در صورت نیاز به تغییرات در طراحی یا شرایط پروژه، FIDIC راه‌حل‌هایی برای هماهنگی تغییرات و تنظیم قراردادهای جدید ارائه می‌دهد.
۴. مدیریت ریسک: شرایط و راهکارهای مدیریت ریسک در حین پروژه برای کاهش تأثیرات تأخیرات و افزایش اطمینان از تکمیل به موقع پروژه.
۴. شخصی‌سازی قراردادها برای پروژه‌های خاص:
FIDIC به‌عنوان یک چارچوب کلی است و می‌تواند بسته به نیازهای خاص هر پروژه تغییرات و تنظیمات خاص خود را داشته باشد. به این معنا که ممکن است شرایط ویژه‌ای به‌طور مشخص برای پروژه‌هایی با ویژگی‌های خاص مانند پروژه‌های بین‌المللی، پروژه‌های بزرگ مقیاس یا پروژه‌های با ریسک بالا در نظر گرفته شود.
۵. مفهوم “تأخیرات مجاز” و “پیمانکار مسئول”:
FIDIC در مورد تأخیرات به‌طور دقیق شرایط “تأخیرات مجاز” (Excusable Delays) و “پیمانکار مسئول” (Non-excusable Delays) را مشخص می‌کند. این شرایط به تفکیک تعیین می‌کنند که کدام تأخیرات می‌توانند برای پیمانکار به‌عنوان تاخیرات مجاز تلقی شوند و در مقابل، کدام تأخیرات به دلیل قصور پیمانکار غیرقابل قبول هستند.
مراحل بررسی تاخیرات فنی طبق FIDIC:
۱. اعلام تأخیر:
طبق قراردادهای FIDIC، پیمانکار موظف است هر گونه تأخیر در اجرای کار را به‌طور کتبی به کارفرما و مشاور اطلاع دهد. این اعلام باید به موقع و در قالب گزارش‌های دقیق صورت گیرد.
۲. ارزیابی تأخیرات:
پس از اعلام تأخیر، مشاور یا نمایندگان کارفرما، تأخیرات را ارزیابی می‌کنند. در این مرحله، این که آیا تأخیر ناشی از عوامل خارج از کنترل پیمانکار (مانند شرایط جوی) است یا نه، باید بررسی شود. همچنین، در صورتی که تأخیر ناشی از اشتباهات پیمانکار باشد، آن را مطابق با شرایط قرارداد بررسی می‌کنند.
۳. درخواست تمدید زمان:
اگر تأخیر به‌طور قابل قبولی تایید شود (مثلاً به علت فورس ماژور یا تغییرات در طراحی)، پیمانکار ممکن است درخواست تمدید زمان برای تکمیل پروژه ارائه دهد. این درخواست باید بر اساس مستندات و شواهد کافی انجام شود.
۴. تصمیم‌گیری:
در صورتی که تأخیرات به تأسیس تمدید زمان منجر شود، مشاور پروژه تصمیم‌گیری نهایی را در این زمینه اتخاذ می‌کند. اگر کارفرما با درخواست تمدید موافق باشد، زمان تکمیل پروژه افزایش می‌یابد.
۵. حل اختلافات:
در صورتی که میان طرفین اختلافاتی پیرامون تأخیرات یا تمدید زمان وجود داشته باشد، طبق بندهای قرارداد FIDIC، این اختلافات ابتدا از طریق مذاکره و بعد از آن از طریق داوری یا دیگر روش‌های حل و فصل اختلافات قابل پیگیری است.
نتیجه‌گیری:
روش FIDIC به‌عنوان یک چارچوب قراردادی بین‌المللی به‌طور دقیق به مسأله تأخیرات در پروژه‌های عمرانی پرداخته و قواعد مشخصی برای مدیریت تأخیرات و تغییرات فراهم می‌آورد. با توجه به جزئیات دقیق این قراردادها، طرفین می‌توانند به‌راحتی اختلافات خود را در خصوص تأخیرات فنی حل کرده و پروژه را در راستای برنامه‌ریزی‌های اولیه پیش ببرند.
نویسنده : مهندس احسان جلالی پور
